سایت شخصی دکتر بهنام اسدی
بنیاد علمی و حقوقی قانون یار
سایت شخصی دکتر بهنام اسدی
بنیاد علمی و حقوقی قانون یار
تشریح مواد 502 و 522 قانون آیین دادرسی کیفری (اجرای مجازات برای محکوم علیه بیمار) تدریس دکتر بهنام اسدی (16آذر1404)
آذرماه1404 به سفارش یکی از دوستان و اساتید عزیز (آقای ح-پ) مواد 502 و 522 قانون آیین دادرسی کیفری که در رابطه با موضوع اجرای حکم (مجازات) برای شخص محکوم علیه بیمار است محشا و تشریح حقوقی از دو بعد انتقادی و حمایتی در استودیو بنیاد علمی قانون یار (با تدریس دکتر بهنام اسدی) انجام گرفت و فایل تدریس (همچون دیگر محصولات صوتی بنیاد علمی قانون یار) برای تمامی دانشجویان، اساتید و حقوقدانان محترم به صورت رایگان منتشر گردید. جهت کسب اطلاعات بیشتر و تهیه آثار علمی دکتر بهنام اسدی منتشره از بنیاد علمی قانون یار با دفتر مرکزی این موسسه تماس حاصل نمایید (526 و 02166979519) (تماس با واحد امور پژوهشی 09196748625) با نشر فایل های صوتی تدریس، در اشاعه علم حقوق در جامعه همکاری نمایید.....(حتی بدون ذکر منبع آزاد است، چراکه هدف ما خدمت به افراد مناطق محرومی است که از بهره از اساتید حقوق بی نصیب هستند) شناسانامه خلاصه اثر:
موضوع: تشریح مواد 502 و 522 قانون آیین دادرسی کیفری (اجرای مجازات برای محکوم علیه بیمار)
مدرس: دکتر بهنام اسدی
مرجع: بنیاد علمی قانون یار
شماره تماس دفتر مرکزی: 02144441784 و 02144441764
واحد پژوهش: دکتر جعفری 09196748625
فایل تدریس به چندین روش مختلف در چند سرور در پایان همین پست به صورت رایگان درج گردیده است
اجرای مجازات مرحلهای است که در آن حکم کیفری از حالت انتزاعی خارج شده و بهصورت عملی بر محکومعلیه اعمال میشود. با این حال، اجرای مجازات نیز همانند سایر مراحل دادرسی کیفری تابع اصولی همچون کرامت انسانی، تناسب و انسانی بودن واکنش کیفری است. یکی از جلوههای مهم این اصول، توجه قانونگذار به وضعیت جسمی و روانی محکومعلیه و پیشبینی مقرراتی برای جلوگیری از اجرای مجازات در شرایطی است که سلامت یا جان وی بهطور جدی در معرض خطر قرار میگیرد. مواد ۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ در همین راستا، اجرای مجازات نسبت به محکومعلیه بیمار را مورد توجه قرار دادهاند و نشاندهنده رویکرد حمایتی و انسانی قانونگذار در مرحله اجرای احکام کیفری هستند.
بر اساس ماده ۵۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه محکومعلیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد و اجرای مجازات موجب تشدید بیماری یا تأخیر در روند درمان و بهبودی او شود، قاضی اجرای احکام مکلف است با جلب نظر پزشکی قانونی، اجرای مجازات را تا زمان رفع حالت بیماری به تعویق بیندازد. مفاد این ماده ناظر بر حالتی است که بیماری محکومعلیه موقتی یا قابل درمان بوده و صرفاً در دورهای خاص، تحمل مجازات برای وی دشوار یا زیانبار است. در چنین وضعیتی، قانونگذار بهجای سقوط یا تغییر مجازات، راهکار تعویق اجرای آن را پیشبینی کرده است تا پس از بهبود نسبی یا کامل محکومعلیه، اجرای حکم بدون ورود آسیب جدی به سلامت وی انجام شود.
نکته مهم در اعمال ماده ۵۰۲، نقش تعیینکننده پزشکی قانونی است. تشخیص وجود بیماری، میزان شدت آن و تأثیر اجرای مجازات بر وضعیت جسمی یا روانی محکومعلیه، امری تخصصی است و از صلاحیت قاضی خارج محسوب میشود. به همین دلیل، قانونگذار نظر پزشکی قانونی را شرط لازم برای اتخاذ تصمیم دانسته است. با این حال، تصمیم نهایی در خصوص تعویق اجرای مجازات با قاضی اجرای احکام است و وی باید با لحاظ نظر کارشناسی، اوضاع و احوال پرونده و نوع مجازات، تصمیم مقتضی را اتخاذ کند. تعویق اجرای مجازات در این ماده ماهیتی موقتی دارد و به معنای اسقاط یا بخشودگی مجازات نیست، بلکه تنها اجرای آن تا زمان رفع مانع پزشکی به تأخیر میافتد.
در کنار ماده ۵۰۲، ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری ناظر بر وضعیتی شدیدتر و متفاوت است. مطابق این ماده، هرگاه محکومعلیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد بهگونهای که تحمل مجازات برای او ممکن نباشد، اجرای مجازات حسب مورد متوقف شده یا به شکل مناسب تعدیل میشود. در این فرض، شدت بیماری به حدی است که حتی تعویق اجرای مجازات نیز پاسخگوی وضعیت محکومعلیه نیست و اجرای مجازات، حتی در آینده، میتواند آثار جبرانناپذیری بر سلامت یا حیات وی بر جای گذارد. به همین دلیل، قانونگذار اختیار گستردهتری به قاضی داده است تا با توجه به شرایط خاص محکومعلیه، تصمیمی متناسب اتخاذ کند.
مفهوم «عدم تحمل مجازات» در ماده ۵۲۲ مفهومی نسبی و شخصی است و نمیتوان آن را بهصورت انتزاعی و کلی تعریف کرد. ممکن است مجازاتی که برای یک فرد سالم قابل تحمل است، برای فردی دیگر با بیماری خاص، غیرقابل تحمل و حتی مرگآفرین باشد. از این رو، تشخیص عدم تحمل مجازات نیازمند بررسی دقیق وضعیت جسمی و روانی محکومعلیه، نوع بیماری، نوع مجازات و آثار احتمالی اجرای آن است. در چنین شرایطی نیز نظر پزشکی قانونی نقش اساسی در احراز موضوع دارد، هرچند قاضی اجرای احکام باید با دیدی جامع و انسانی تصمیمگیری کند.
تعدیل مجازات موضوع ماده ۵۲۲ میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. برای مثال، ممکن است اجرای حبس بهصورت نگهداری محکومعلیه در مراکز درمانی یا بیمارستانی انجام شود، یا از نهادهای ارفاقی و جایگزین حبس استفاده گردد. در برخی موارد نیز توقف اجرای مجازات تنها راهکار ممکن برای جلوگیری از ورود آسیب جدی به محکومعلیه است. این انعطافپذیری نشان میدهد که قانونگذار در مرحله اجرای مجازات نیز به اصل تناسب و فردیسازی واکنش کیفری پایبند بوده است.
با وجود پیشبینی این مقررات حمایتی، اجرای عملی مواد ۵۰۲ و ۵۲۲ با چالشهایی مواجه است. از جمله این چالشها میتوان به اطاله در اخذ نظر پزشکی قانونی، تردید برخی مراجع در پذیرش ادعای بیماری، و نبود معیارهای دقیق برای تشخیص «عدم تحمل مجازات» اشاره کرد. از سوی دیگر، نگرانی از سوءاستفاده احتمالی محکومان از ادعای بیماری برای فرار از اجرای مجازات نیز باعث میشود که برخی مراجع با احتیاط بیش از حد به این موضوع بنگرند. همین امر ضرورت دقت کارشناسی، نظارت مؤثر و ایجاد رویه قضایی منسجم را دوچندان میکند.
در مجموع، مواد ۵۰۲ و ۵۲۲ قانون آیین دادرسی کیفری بیانگر تلاش قانونگذار برای برقراری تعادل میان ضرورت اجرای احکام کیفری و رعایت حقوق انسانی محکومعلیه بیمار هستند. این مقررات نشان میدهند که اجرای مجازات نباید به ابزاری برای تشدید رنج و آسیب جسمی یا روانی محکومعلیه تبدیل شود، بلکه باید در چارچوب اصول انسانی و اهداف اصلاحی مجازات صورت گیرد. تحقق کامل این اهداف، مستلزم تفسیر دقیق مقررات، همکاری مؤثر میان دستگاه قضایی و پزشکی قانونی و توجه جدی به کرامت انسانی در تمامی مراحل اجرای حکم است.
در یک فایل صوتی که به درخواست یکی از دوستان فرهیخته اینجانب (دکتر ح-پ) تدریس شده است به تشریح این موضوع مهم پرداخته ایم...
مشاهده فایل تصویری از سایت نماشا
جلسه صوتی تشریح مواد 502 و 522 به صورت آنلاین در گوگل درایو
https://drive.google.com/file/d/1mCXoa--srXqf7UavXVe76HMNgeHTm-kq/view?usp=drive_link
دانلود جلسه صوتی تدریس به صورت فایل از سرور پیکوفایل
دانلود جلسه صوتی تدریس به صورت فایل از سرور بیا اپلود
https://biaupload.com/do.php?filename=org-624a530c2a201.mp3